Szlaki turystyczne województwa świętokrzyskiego cz. II

Podajemy spis szlaków tematycznych ciągnących się na terenie naszego województwa pokazujących najciekawsze miejsca związane z architekturą obronną, znakami techniki doliny Kamiennej, miejscami sakralnymi, architekturą drewnianą, piśmiennictwem i literaturą, a także przyrodą, z którą można obcować m.in. w rezerwatach.

Kolejny szlak, który warto zwiedzić w naszym województwie to:

Śladami zabytków techniki Doliny Kamiennej

Przebieg: Skarżysko Kamienna PKP - Marcinków - Wąchock - Starachowice - Brody Iłżeckie - Nietulisko - Kunów - Ostrowiec Świętokrzyski
Długość: 76,0 km, kolor szlaku: niebieski, stopień trudności: trasa łatwa

Takiego nagromadzenia zabytków techniki próżno szukać w innym zakątku Polski. Są one pozostałością Staropolskiego Okręgu Przemysłowego, większość zachowana w bardzo dobrym stanie. Szlak staje się coraz popularniejszy wśród turystów, którzy są zwolennikami turystyki tematycznej, pozwalającej na zdobycie wyczerpujących informacji z określonej dziedziny.

- Stara Kuźnica - nad rzeką Młynkowską znajduje się jedyna w Polsce, zachowana w pierwotnej postaci, kuźnia mechaniczna z miechami i młotem napędzanym przez koło wodne. Młot naciskowy z początku XIX wieku należy do typu, jaki został sprowadzony do Polski na przełomie XVII i XVIII wieku, ogromny, uderzający blisko 60 razy na minutę w olbrzymie kowadło - robi piorunujące wrażenie. Tuż przy drewnianym budynku kuźnicy zlokalizowane jest urządzenie spiętrzające wodę i wprawiające w ruch młot i miechy. Obiekt udostępniony dla turystów od wtorku do niedzieli.

- Sielpia Wielka - to nie tylko miejscowość wypoczynkowa położona na rzeką Czarną Konecką i spiętrzonym na niej 60 -hektarowym zalewem, ale to także punkt na szlaku zabytków techniki, efektowny i merytorycznie wartościowy.
W XIX wieku znana była z zupełnie innych funkcji, działał tutaj jeden z największych zakładów przemysłowych Zagłębia Staropolskiego. 10 marca 1943 roku uznany został za zabytek sztuki inżynierskiej, był pierwszym w Polsce prawnie chronionym zabytkiem techniki. Obecnie w dawnych budynkach walcowni i pudlingarni mieści się Muzeum Zagłębia Staroplskiego, w którym zobaczyć można imponujących rozmiarów metalowe koło napędowe oraz wiele unikatowych maszyn. Ponadto zachowały się: dawne osiedle fabryczne, hale produkcyjne i efektowne ujęcie wody - groble, upusty, kanały. Obiekt udostępniany jest od wtorku do niedzieli w godz. 9.00-12.00, 13.00 - 17.00

- Maleniec - Zabytkowy Zakład Hutniczy, którego początki sięgają XVIII wieku.

W tych trzech miejscowościach, w lipcu organizowany jest Festiwal Technologiczno-Turystyczny „Kuźnice Koneckie”. Można wtedy obejrzeć pracujące w nich koła wodne napędzające maszyny i urządzenia.

- Bobrza - to właśnie tutaj w 1598 roku zbudowano pierwszy na ziemiach polskich Wielki Piec, w 1824 roku rozpoczęto budowę Zakładu Wielkopiecowego, wzniesiono wówczas potężne mury oporowe, które zadziwiały rozmiarami. Wymiary to - 500 m długości, 5 m szerokości, a miejscami dochodziły do 15 m wysokości. Dalszą rozbudowę zakładu przerwała powódź i wybuch powstania listopadowego. Obecnie można podziwiać skromne pozostałości Zakładu Wielkopiecowego. Istnieje koncepcja zagospodarowania turstycznego tego terenu, mają się tam znaleźć nie tylko tereny rekreacyjne, ale także muzeum zakładu.

- Samsonów - historia produkcji żelaza rozpoczyna się tutaj w drugiej połowie XVI wieku, później zakład był wielokrotnie przebudowywany przez kolejnych właścicieli, produkowano tu armaty, kule i białą broń. Do dziś podziwiać można ruiny Zakładu Wielkopiecowego czyli "Huty Józefa". Została ona wybudowana w latach 1818-1823 dzięki zabiegom Stanisława Staszica. Na ówczesne czasy bardzo nowoczesna huta była w stanie wyprodukować 800 ton surówki rocznie. Wszystko zniweczył jednak pożar w 1866 roku. Obecnie oglądamy w części centralnej Wielki Piec, nad którym góruje wieża gichtociągowa, z której zasypywano wsad.

- Skarżysko-Rejów - pozostałości zakładu przemysłowego z pierwszej połowy XIX wieku. W budynku zawiadowcy dawnej huty „Rejów” mieści się obecnie Muzeum im. Orła Białego. Najbardziej imponująco prezentuje się duża, plenerowa wystawa militariów(więcej na ten temat w module Kultura)

- Starachowice - Muzeum Przyrody i Techniki Ekomuzeum im. Jana Pazdura w Zakładzie Wielkopiecowym z 1899 roku. To placówka wyjątkowa pod względem różnorodności zbiorów, jednak jej najcenniejszym elementem jest Zespół Wielkopiecowy z pierwszej połowy XIX wieku. Jest to jednocześnie najlepiej zachowany kompleks zakładów hutnictwa żelaza w Europie. Obecnie podczas przygotowania do gruntownej rewitalizacji. Na pozostałą część ekspozycji muzealnej składają się między innymi: zabytki techniki samochodowej i zbrojeniowej Zakładów Starachowickich ( w tym "Papa Mobile" zrekonstruowany samochód, którym przemieszczał sie podczas swojej pielgrzymki po kraju papież - Jan Paweł II). Jest tu między innymi pierwszy samochód ciężarowy wyprodukowany w Starachowicach - star 20. Muzeum prezentuje także bogate zbiory paleontologiczne, między innymi tropy dinozaurów z okresu jurajskiego. Obejrzeć tu można jedną z największych na świecie maszyn parowych, która trafiła do Starachowic z Powszechnej Wystawy Przemysłowej w Paryżu w 1889 roku.

- Brody - monumentalny, kamienny przelew z dawnej zapory na rzece Kamiennej.

- Nietulisko - klasycystyczne ruiny walcowni zbudowanej w latach 1834-45. Ich największą atrakcją jest doskonale zachowany układ systemu nawadniającego byłej fabryki. Wokół atrakcyjne tereny rekreacyjne.

Szlak Architektury Obronnej (zobacz więcej).

Fot. Archiwum
Źródło: Wrota Świętokrzyskie